خبرها از ایران، اظهارات مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین تصاویر ماهواره‌ای منتشرشده از تأسیسات اتمی نطنز حاکی از تخریب بخش‌هایی از این تاسیسات هسته‌ای ایران است.
حملات علیه تأسیسات هسته‌ای با واکنش‌های مختلفی روبه‌رو شده است.
طارق رئوف، رئیس سابق دفتر هماهنگی سیاست‌های راستی‌آزمایی و امنیتی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که سابقۀ سال‌ها فعالیت در پرونده‌های حساس کشورهایی چون ایران، عراق، لیبی و کره شمالی را در کارنامه دارد، به پرسش‌های رادیوفردا دربارۀ حملۀ اسرائیل، پیامد‌های آن برای نظام عدم اشاعه و ادامۀ حملات علیه تأسیسات هسته‌ای پاسخ داده است.
استدلال اسرائیلی‌ها این است که این یک اقدام پیشگیرانه علیه برنامه هسته‌ای ایران است. آنچه را که از دیشب تا حالا ادامه داشته، چگونه می‌بینید؟
اول از همه، طبق منشور سازمان ملل، کشورها حق دفاع از خود را دارند، اما چنین مفهومی تحت قوانین بین‌المللی برای حملات پیشگیرانه به منظور دفاع از خود وجود ندارد. دفاع از خود در چارچوب قوانین بین‌المللی در منشور سازمان ملل بیشتر به معنای تلافی‌جویی در صورتی است که حمله‌ای قبلاً رخ داده باشد.
بنابراین نگرانی‌ها و سؤالات زیادی در مورد سیاست دیرینه اسرائیل در حمله به کشورهای دیگر و سپس استفاده از این استدلال به عنوان حمله پیشگیرانه وجود دارد.
باید توجه داشت که اسرائیل عضو هیچ رژیم کنترل تسلیحات هسته‌ای و عضو پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای نیست. اما این سومین بار است که به کشوری حمله می‌کند که عضو ان‌پی‌تی است. ابتدا عراق بود، سپس سوریه و اکنون ایران.
این همچنین خلاف قطعنامه‌های متعدد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مجمع عمومی و حتی شورای امنیت علیه حملات مسلحانه یا تهدید به حملات مسلحانه به تأسیسات هسته‌ای است.
از آنجا که شما به‌ویژه در مورد ایران از نزدیک روی موضوع راستی‌آزمایی کار کرده‌اید، می‌خواهم در این مورد از شما بپرسم. به سوریه و عراق اشاره کردید و ما همین هفته پیش شاهد سفر مدیر کل به سوریه بودیم. این نوع حملات چه تاثیری بر روند راستی‌آزمایی دارد؟
خب، این مشکل بزرگی است. در مورد حملات عراق در اوایل دهه ۱۹۸۰، حمله اسرائیل به اوسیراک در واقع صدام حسین را وادار کرد تا به دانشمندان عراقی دستور دهد تا ساخت سلاح‌های هسته‌ای را آغاز کنند.
اکنون، در مورد حمله اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران، نگرانی بزرگ این است که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران هستند و بنابراین جان آنها به طور بالقوه به دلیل چنین حملاتی تهدید می‌شود و در رسانه‌ها زیاد در مورد آن صحبت نمی‌شود.
روند راستی‌آزمایی آینده چگونه خواهد بود. برای مثال، فرض کنید این درگیری یک روز تمام شود و آنها بخواهند برای نمونه‌برداری و راستی‌آزمایی به نطنز یا مناطق دیگر برگردند؛ این چه تأثیری خواهد داشت؟
بله. اکنون شبکه‌های خبری گزارش می‌دهند که ایران اذعان کرده است که آسیب سطحی به نطنز وارد شده است. مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیشنهاد داده است که تیمی را به ایران، به تأسیسات هسته‌ای بفرستد تا ارزیابی کند که آیا نشت یا احتمال آلودگی رادیواکتیو وجود دارد یا خیر. او همچنین پیشنهاد داده است که خودش به آنجا برود. بنابراین ما نمی‌دانیم.
طبق گزارش‌های خبری، به گفته اسرائیل، این فقط آغاز یک کارزار است که برای چند روز یا چند هفته ادامه خواهد داشت. بنابراین اگر در چند روز آینده تأسیسات نطنز به شدت آسیب ببیند و همچنین به طور جداگانه تأسیسات غنی‌سازی فردو نیز آسیب ببیند، ما نگران سطحی از آلودگی رادیواکتیو خواهیم بود، که بسیار متفاوت از بمباران یک رآکتور است؛ مانند آلودگی که پس از انفجار رآکتور چرنوبیل یا انفجارهای رآکتور فوکوشیما پخش شد.
باید بین یک مرکز غنی‌سازی و یک رآکتور هسته‌ای تمایز قائل شویم.
کمی فراتر از راستی‌آزمایی، آیا خطر اشاعه هسته‌ای در حال حاضر در ایران به عنوان پاسخی به آنچه اتفاق افتاده وجود دارد؟
بله. در گذشته، ایرانی‌ها اظهار داشته‌اند که اگر به ایران حمله شود تا تأسیسات هسته‌ای مورد حمله قرار گیرند، منجر به خروج از پیمان منع اشاعه و توسعه سلاح‌های هسته‌ای خواهند شد.
اما با توجه به این واقعیت که ایران در دو سال گذشته به شدت تضعیف شده است، و در این حمله یک شبه، تمام آن فرماندهی ارشد، رهبری نظامی، از جمله فریدون عباسی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی ایران، کشته شده‌اند؛ بنابراین به نظر می‌رسد که فرماندهی ارشد ایران در حال حاضر بی‌نظم است.
همچنین، فکر نمی‌کنم که آنها توانایی زیادی برای تلافی داشته باشند. بنابراین برداشت من از گزارش‌های خبری این است که ایران در حال حاضر در موقعیت بسیار متزلزل و ضعیفی قرار دارد.
و آیا کاری هست که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مدیر کل آن و شورای حکام که این هفته جلسه داشتند، بتوانند برای جلوگیری از چنین حملاتی انجام دهند؟
خب، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امروز جلسه داشت، اما آنها به این موضوع نپرداختند و روز دوشنبه جلسه ویژه‌ای برای رسیدگی به موضوع حمله اسرائیل به تأسیسات ایران برگزار خواهند کرد.
اما مانند سازمان ملل متحد، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فقط می‌تواند از طرفین درگیر بخواهد که حملات نظامی خود را متوقف کنند. اما آنها واقعاً هیچ توانایی فیزیکی برای مجبور کردن هیچ کشوری به توقف حمله نظامی ندارند.
